Các khoản chi tiêu thiết yếu mà bạn đang chi trả có thực sự thiết yếu? Vì sao nó khiến bạn cháy ví hàng tháng? Có cách nào cắt giảm các khoản chi phí sinh hoạt cơ bản mà không ảnh hưởng đến cuộc sống không? Hãy cùng TOPI tìm hiểu ngay nhé!
Chi tiêu thiết yếu là gì? Có cắt giảm được không?
Khái niệm chi tiêu thiết yếu
Trong lĩnh vực quản lý tài chính cá nhân, chi tiêu thiết yếu là các khoản chi phí bắt buộc phải chi trả để duy trì mức sống cơ bản hàng ngày, hàng tháng. Đó là những khoản tiền phải chi ra mà bạn không thể cắt bỏ hoàn toàn chúng, chẳng hạn như: Chi phí ăn, ở, mặc, đi lại, học tập…
Chi tiêu thiết yếu còn được gọi là chi phí sinh hoạt cơ bản hay nhu cầu cơ bản. Các khoản chi này mang tính cá nhân cao, không ai giống ai.
“Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm” - Mặc dù không thể cắt bỏ hoàn toàn những khoản này nhưng bạn hoàn toàn có thể điều chỉnh mức chi cho từng khoản để phù hợp với năng lực tài chính.
Tìm hiểu những sai lầm và bí kíp tối ưu chi tiêu thiết yếu
Chẳng hạn:
- Đối với chi tiêu cho “ăn”: Bạn có thể nấu ăn tại nhà, lên thực đơn khoa học, mua với số lượng hợp lý để tối ưu chi phí, thậm chí có thể “mua chung” với người khác để có mức giá tốt hơn.
- Với chi tiêu cho mặc: Bạn đặt tiêu chí mặc đủ, mặc ấm, phù hợp hoàn cảnh lên hàng đầu thay vì mặc theo thời trang. Có thể mua đồ basic để dễ phối với các đồ khác.
So sánh sự khác nhau giữa chi tiêu thiết yếu và chi tiêu cố định
Nhiều người thường nhầm lẫn “chi tiêu thiết yếu” với “chi tiêu cố định” là một. Thực tế, chúng có điểm tương đồng (đều là khoản chi lặp lại) nhưng khác biệt rất lớn trong quản lý tài chính:
|
Tiêu chí |
Chi tiêu thiết yếu (Essential) |
Chi tiêu cố định (Fixed) |
|
Khái niệm |
Là mức chi tiêu tối thiểu để tồn tại, có thể không giống nhau hàng tháng |
Là các khoản chi bằng nhau, lặp lại hàng tháng, gần như không đổi |
|
Tính chất |
Rất cần thiết để tồn tại, không thể cắt bỏ. Có thể tăng hoặc giảm tùy theo tình hình |
Tương đối ổn định, ít biến động |
|
Mức độ linh hoạt |
Có thể điều chỉnh |
Khó giảm |
|
Ý nghĩa quản lý tài chính |
Quản lý tốt giúp tránh lạm chi, giữ cân bằng, có dư địa cho tiết kiệm. |
Quản lý tốt giúp duy trì ổn định tài chính, không nợ nần |
Các khoản chi tiêu thiết yếu điển hình trong cuộc sống
Tuy các khoản chi tiêu cơ bản, tối thiểu của mỗi người mỗi khác, nhưng, hầu hết, chi tiêu thiết yếu sẽ bao gồm các nhóm sau:
- Nhà ở: Tiền thuê nhà/trả góp mua nhà, phí quản lý (nếu bạn ở chung cư), hóa đơn tiện ích (điện, nước, internet).
- Ăn uống: Chi phí cho thực phẩm hàng ngày, nhu yếu phẩm để đảm bảo dinh dưỡng và sức khỏe.
- Đi lại: Chi phí di chuyển hàng ngày phục vụ cho công việc, học tập (xăng xe, vé xe buýt, bảo dưỡng phương tiện cơ bản).
- Y tế: Chi phí khám chữa bệnh cơ bản, mua thuốc men, các khoản bảo hiểm y tế (BHYT) cần thiết.
- Giáo dục: Học phí và các chi phí học tập cơ bản khác (sách vở, tài liệu) cho bản thân hoặc con cái.
- Quần áo: Mua sắm quần áo ở mức độ đủ dùng, phục vụ nhu cầu cơ bản.
Nấu ăn tại nhà, lên thực đơn và nấu theo kế hoạch để giảm chi phí
Đối với từng người ở từng hoàn cảnh hay vị trí địa lý khác nhau, chi tiêu thiết yếu cũng có sự khác biệt, bạn có thể thấy rõ qua ví dụ sau:
Một bạn sinh viên nấu ăn tại nhà bằng gạo đem từ quê lên, thực phẩm (rau, thịt) bố mẹ gửi lên, thuê phòng trọ ở chung với 2 bạn khác, đi học bằng xe buýt có mức chi tiêu thiết yếu khoảng 2 triệu.
Một bạn sinh viên khác ăn cơm tiệm, đi lại bằng xe máy, thuê nhà 1 mình có thể chi tiêu thiết yếu lên tới 7 triệu.
Một gia đình 3 người (gồm 2 vợ chồng và 1 con học cấp 1), sống tại thành phố lớn sẽ có chi tiêu thiết yếu gấp đôi so với gia đình tương tự sống tại vùng nông thôn.
Xem thêm:
Đặc điểm cốt lõi của những chi tối thiểu phục vụ nhu cầu cơ bản
Để quản lý hiệu quả nhóm chi phí này, mỗi cá nhân cần nắm rõ những đặc điểm cốt lõi sau của chi tiêu thiết yếu (hoặc chi phí sinh hoạt cơ bản):
Bắt buộc phải chi nhưng có thể điều chỉnh mức chi
Chi tiêu thiết yếu không thể bị cắt bỏ hoàn toàn bởi chúng liên quan trực tiếp đến việc duy trì sự sống, sức khỏe và mức sống cơ bản (nhà ở, ăn uống). Tuy nhiên, khác với các khoản cố định mang tính ràng buộc hợp đồng, chi tiêu thiết yếu có tính linh hoạt để điều chỉnh theo từng tháng
Ví dụ, bạn hoàn toàn có thể giảm chi phí ăn uống bằng cách tự nấu ăn thường xuyên hơn, hoặc tiết kiệm điện nước tối đa.
Có tính ổn định tương đối và có thể dự đoán trước
Phần lớn các khoản chi phí sinh hoạt cơ bản này có xu hướng khá ổn định và dễ dự đoán qua các tháng (như tiền thuê nhà, chi phí thực phẩm trung bình). Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc lập ngân sách và kế hoạch tài chính ngay từ đầu tháng, khác biệt rõ rệt so với các khoản chi tiêu biến đổi, mang tính ngẫu hứng như giải trí hay mua sắm.
Chi tiêu thiết yếu chiếm tỉ trọng lớn trong thu nhập
Chi tiêu thiết yếu thường chiếm một tỷ lệ đáng kể, từ 30% thu nhập trở lên, và có xu hướng gia tăng theo nhu cầu sống hiện đại. Chính vì tỷ trọng lớn này, việc kiểm soát nhóm chi phí thiết yếu đóng vai trò then chốt, quyết định trực tiếp đến sức khỏe tài chính và khả năng tích lũy của cá nhân.
Cách quản lý chi tiêu thiết yếu tác động trực tiếp đến khả năng tích lũy
Quản lý chi tiêu thiết yếu là nền tảng của mọi kế hoạch tài chính. Việc tối ưu hóa và giữ cho tỷ trọng chi tiêu thiết yếu ở mức hợp lý sẽ tạo ra dư địa tài chính (cash flow) lớn hơn. Đây chính là nguồn lực quan trọng để đẩy mạnh hoạt động tiết kiệm, đầu tư và tiến gần hơn tới mục tiêu tự do tài chính.
Những sai lầm phổ biến khiến chi tiêu thiết yếu “thổi bay” ví tiền của bạn
Chắc hẳn không ít bạn trẻ giật mình vì cuối tháng hết tiền mà khi rà soát lại, rõ ràng thấy mình không tiêu tiền lãng phí, chỉ dành cho những khoản chi thiết yếu. Thật ra, có một số sai lầm khá phổ biến mà nhiều người mắc phải mà không hề hay biết. Những sai lầm này âm thầm ngốn tiền của bạn một cách không thực sự cần thiết trong khi đáng lẽ bạn hoàn toàn có thể “co kéo” một cách khéo léo.
Mặc dù chi tiêu thiết yếu là bắt buộc, nhiều người vẫn mắc phải những sai lầm nghiêm trọng trong quản lý, biến chúng thành gánh nặng tài chính:
Chỉ mua sắm những thứ cần thiết, tránh vì ham muốn nhất thời
Nhầm lẫn giữa Cần & Muốn
Sai lầm phổ biến nhất là không phân biệt được ranh giới giữa nhu cầu thiết yếu (Needs) và mong muốn cá nhân (Wants). Nhiều người đã vô tình gộp cả những khoản "muốn" vào nhóm "thiết yếu," khiến ngân sách chi tiêu hàng tháng bị đội lên đáng kể và khó kiểm soát. Ví dụ điển hình là việc gọi đồ ăn ngoài 5-6 lần mỗi tuần nhưng vẫn cho rằng đó là "ăn uống thiết yếu," trong khi việc tự nấu ăn hoàn toàn khả thi và tiết kiệm hơn nhiều. Hành vi này dẫn đến tình trạng dễ bị âm quỹ vào cuối tháng.
Thiếu khâu lập kế hoạch chi tiêu và dự trù chi phí
Một thói quen tai hại khác là chi tiêu theo cảm tính, hay còn gọi là "chi đến đâu tính đến đó," mà không lập kế hoạch hay dự trù trước cho các khoản thiết yếu. Chi phí sinh hoạt cơ bản, dù ổn định, vẫn có thể biến đổi theo mùa (như tiền điện, nước mùa hè). Việc không ghi chép hoặc dự trù cho sự biến đổi này khiến cá nhân dễ rơi vào tình trạng thiếu tiền cho các mục tiêu tài chính quan trọng khác.
Ví dụ, chi phí điện, nước có thể dao động từ 1,5 triệu đến 2,5 triệu; nếu không dự trù mức tối đa, người chi tiêu sẽ không biết tháng nào đã vượt mức kiểm soát.
“Vung tay quá trán” - Chi tiêu vượt quá khả năng tài chính
Đặt mức chi tiêu thiết yếu cao hơn khả năng thu nhập là một sai lầm cơ bản, ngay lập tức dẫn đến tình trạng âm thu nhập và không còn dư cho tiết kiệm hay quỹ khẩn cấp. Cá nhân có thể mong muốn nâng cao chất lượng sống như thuê nhà chung cư mini gần trung tâm với giá 6 triệu trong khi tổng thu nhập chỉ 10 triệu đồng. Điều này khiến tỷ lệ chi thiết yếu vượt ngưỡng an toàn (thường là 50%), buộc họ phải sống dựa vào nợ hoặc phải bù đắp liên tục từ các khoản tiết kiệm.
Không thường xuyên rà soát và điều chỉnh chi tiêu
Nhiều người chỉ chi tiêu dựa trên cảm tính mà không hề ghi chép, theo dõi qua các ứng dụng quản lý hoặc sổ tay. Việc không kiểm soát dòng tiền, không biết rõ "tiền đi đâu" khiến cá nhân mất kiểm soát hoàn toàn ngân sách. Tình trạng này càng trầm trọng khi hoàn cảnh sống thay đổi (ví dụ: kết hôn, có con). Nếu vẫn giữ thói quen chi tiêu cũ mà không điều chỉnh lại ngân sách thiết yếu cho phù hợp với nhu cầu mới, sự mất cân đối tài chính sẽ xảy ra, buộc họ phải bù trừ từ khoản dự phòng hoặc tiết kiệm.
Luôn theo dõi và rà soát chi tiêu để điều chỉnh kịp thời
Chiến lược quản lý và tối ưu hóa chi tiêu thiết yếu
Quản lý chi tiêu thiết yếu không có nghĩa là cắt giảm mọi thứ, mà là tối ưu hóa để đảm bảo chất lượng cuộc sống mà vẫn tạo ra dư địa cho tiết kiệm và đầu tư. Dưới đây là các chiến lược quản lý hiệu quả: bạn có thể cân nhắc áp dụng cho bản thân:
Tuân thủ nguyên tắc ngân sách và giới hạn tỷ trọng
Nguyên tắc cơ bản trong quản lý tài chính cá nhân là giữ tổng chi tiêu thiết yếu không vượt quá 50% thu nhập hàng tháng (theo quy tắc 50/30/20). Việc đầu tiên bạn cần làm là lập kế hoạch chi tiêu chi tiết cho từng khoản mục thiết yếu.
Ví dụ: Ăn uống 3 triệu, Nhà ở 5 triệu, đi lại 300k…
Ngay khi nhận lương, hãy thực hiện nguyên tắc Tách Tài Khoản: chuyển phần "thiết yếu" sang một tài khoản riêng, phần tiết kiệm và đầu tư sang các tài khoản khác. Điều này giúp tránh tâm lý tiêu hết số dư có sẵn và đảm bảo không chi tiêu quá đà vào cuối tháng.
Bạn có thể tham khảo các nguyên tắc quản lý chi tiêu như: 50/30/20, nguyên tắc 6 chiếc lọ… để tối ưu hóa tỷ trọng chi tiêu.
Tối ưu hóa chi phí thông qua thay đổi thói quen
Mặc dù không thể cắt bỏ, chúng ta có thể điều chỉnh linh hoạt chi tiêu thiết yếu:
Ăn uống là khoản có thể tối ưu lớn nhất: hãy ưu tiên tự nấu ăn thay vì ăn ngoài.
Đối với Nhà ở, nếu đang thuê, cân nhắc ở ghép để chia sẻ gánh nặng chi phí.
Với Đi lại, xem xét sử dụng phương tiện công cộng (vé tháng) hoặc đi chung xe để giảm chi phí nhiên liệu và bảo dưỡng.
Với người có con cái, thậm chí phải điều chỉnh cả chi phí bỉm, sữa, học hành, vui chơi…
Việc này đòi hỏi so sánh và điều chỉnh liên tục: theo dõi chi tiêu hàng tháng là để tìm ra những "lỗ hổng" và thay đổi thói quen sử dụng điện, nước hoặc phương tiện giao thông sao cho tiết kiệm nhất có thể.
Tận dụng công nghệ và tập trung tăng trưởng thu nhập
Việc quản lý chi tiêu trong thời đại số trở nên dễ dàng và chính xác hơn nhờ các công cụ công nghệ. Bạn nên sử dụng các ứng dụng quản lý tài chính cá nhân như Money Lover, Misa hoặc Notion để ghi chép và phân tích chi tiêu tự động. Những công cụ này không chỉ cung cấp cái nhìn tổng quan về dòng tiền mà còn giúp bạn biết rõ tháng này chi tiêu cho xăng xe, ăn uống là bao nhiêu, từ đó đưa ra quyết định điều chỉnh chính xác và kịp thời.
Chăm chỉ đầu tư, tích lũy để tăng thu nhập
Xây dựng nền móng bền vững với TOPI
Có thể thấy, chi tiêu thiết yếu là nền móng vững chắc của mọi kế hoạch tài chính cá nhân. Chúng ta không thể loại bỏ chúng khỏi danh sách chi tiêu nhưng hoàn toàn có thể quản lý thông minh để vừa đảm bảo chất lượng cuộc sống, vừa dành dụm cho mục tiêu tài chính lớn hơn.
Tuy nhiên, chiến lược quản lý chi tiêu thiết yếu chỉ là một vế của phương trình tài chính cá nhân. Để thực sự thoát khỏi tình trạng "cháy ví" và đạt được mục tiêu tài chính lớn hơn, bạn cần tìm cách gia tăng nguồn thu nhập thông qua việc nhận thêm dự án (job), phát triển kỹ năng hoặc thực hiện các hoạt động đầu tư.
Hãy bắt đầu từ việc phân biệt rõ đâu là thiết yếu, đâu là mong muốn, kiểm soát chặt chẽ nhóm chi phí này và tạo ra nguồn vốn dư dả. Khi đã làm chủ được chi tiêu thiết yếu, bạn có thể tự tin tận dụng nền tảng TOPI để triển khai các bước tiếp theo trong hành trình tài chính cá nhân, từ quản lý tài chính hiệu quả đến việc đầu tư đa lớp tài sản để tối đa hóa khả năng tích lũy và đạt đến tự do tài chính.
