Thao túng thị trường chứng khoán gây ảnh hưởng cho rất nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là những nhà đầu tư cá nhân. Cùng tìm hiểu về hành vi thao túng chứng khoán và cách nhận biết cũng như hình phạt dành cho hành vi này.
1. Thao túng chứng khoán là gì
Thao túng chứng khoán là hành vi gian lận trong giao dịch, liên tục sử dụng các lệnh giao dịch nhằm tạo nên cung và cầu giả, ảnh hưởng đến các chỉ số, giá cổ phiếu và tâm lý của các nhà đầu tư nhằm trục lợi cho mình.
Theo Nghị định 156/2020/NĐ-CP, tại Khoản 2 Điều 3, những hành vi sau đây được gọi là thao túng thị trường chứng khoán:
Thao túng thị trường chứng khoán là làm lời dựa trên thua lỗ của người khác
Sử dụng tài khoản giao dịch của mình hoặc của nhiều người khác liên tục thực hiện mua, bán chứng khoán tạo ra cung, cầu giả trên thị trường. Nhiều trường hợp liên tục mua hoặc bán khối lượng cổ phiếu lớn vào phiên ATO hoặc ATC nhằm tạo ra mức giá mở cửa hoặc giá đóng cửa mới cho loại chứng khoán đó.
Các giao dịch chứng khoán bằng cách lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến nhu cầu và giá cổ phiếu.
Trong một ngày giao dịch đồng thời đặt lệnh mua và bán cùng một loại chứng khoán hoặc thông đồng với người khác để giao dịch nhưng không thực sự chuyển nhượng quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo cầu ảo, đẩy giá lên cao.
Việc này gây gây nhiễu các phân tích về giá trị doanh nghiệp và làm lỡ những khoản đầu tư tốt do cung cầu ảo. Hành vi này cũng ảnh hưởng tiêu cực đến tính công khai, minh bạch và bền vững của thị trường.
Vậy tội thao túng thị trường chứng khoán sẽ bị xử lý thế nào?
Theo Điều 211, Bộ Luật Hình sự năm 2015, cá nhân thực hiện các hành vi thao túng thị trường chứng khoán có thể bị phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy mức độ nghiêm trọng. Nếu thu lợi từ 500 triệu đến dưới 1.5 tỉ, gây tổn thất cho nhà đầu tư từ 1 đến 3 tỉ đồng thì sẽ bị phạt từ 500 triệu đến 2 tỉ hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
Tội thao túng chứng khoán bị phạt hành chính hoặc phạt tù tùy độ nghiêm trọng
Nếu việc thao túng chứng khoán là hành vi có tổ chức, thu lợi từ 1.5 tỉ trở lên, gây ra tổn thất cho nhà đầu tư từ 3 tỉ trở lên và tái phạm tội nhiều lần thì sẽ phải nộp phạt từ 2 đến 4 tỉ đồng hoặc bị phạt tù từ 2 đến 7 năm, hình phạt bổ sung bao gồm mức phạt từ 50 đến 250 triệu và bị đình chỉ chức vụ, không được phép đảm nhận một số chức vụ từ 1 đến 5 năm.
2. Những hiện tượng thao túng chứng khoán phổ biến
Có thể thấy các hiện tượng thao túng thị trường chứng khoán khá tinh vi và đa dạng, có thể kể đến một vài hiện tượng sau:
- Sử dụng tài khoản giao dịch do mình tạo hoặc thông đồng với người khác, liên tục đặt lệnh giao dịch mua và bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo.
- Đặt lệnh mua và bán cùng một loại chứng khoán trong cùng một ngày giao dịch hoặc thông đồng với người khác tạo giao dịch mua, bán cổ phiếu mà không thực sự chuyển quyền sở hữu hoặc chỉ luân chuyển quyền sở hữu giữa các thành viên trong nhóm nhằm tăng giá cổ phiếu, và tạo cung cầu giả.
Sử dụng lệnh mua bán giả để thao túng giá chứng khoán rất phổ biến ở Việt Nam
- Liên tục đặt lệnh mua hoặc bán một lượng lớn chứng khoán vào thời điểm mở cửa (phiên ATO) hoặc hoặc đóng cửa (phiên ATC) nhằm tạo ra mức giá mới cho loại chứng khoán đó trên thị trường
- Trực tiếp hoặc gián tiếp đưa ra ý kiến về một loại chứng khoán hoặc tổ chức phát hành thông qua phương tiện thông tin đại chúng nhằm tạo ảnh hưởng đến giá chứng khoán sau khi đã thực hiện giao dịch và nắm giữ vị thế đối với loại chứng khoán đó
- Giao dịch chứng khoán bằng cách cấu kết và lôi kéo người khác mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến cung cầu và giá chứng khoán.
- Tung tin đồn sai sự thật ra công chúng để tạo cung cầu giả, ảnh hưởng đến giá chứng khoán.
Một số ví dụ về thao túng chứng khoán đã bị pháp luật xử lý:
Từ ngày 6/8/2018 đến ngày 21/8/2018, bà Nguyễn Thị Thanh Hương (Phú Thọ) đã có hành vi thao túng cổ phiếu của công ty cổ phần xây dựng và đầu tư Trường Giang (mã chứng khoán TGG, niêm yết tại sàn HOSE). Người này dùng 19 tài khoản liên tục mua, bán cổ phiếu TGG để tạo cung cầu giả, khiến cổ phiếu TGG tăng từ 18.100đ/cổ phiếu lên 30.300đ/cổ phiếu (mức tăng tới 64% chỉ trong 2 tuần)
Trong năm 2020, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã phát hiện và xử phạt vụ thao túng giá cổ phiếu của công ty cổ phần Đầu tư Sao Thăng Long (mã DST, niêm yết tại sàn HNX) của ông Hoàng Đức Thuận. Ông này phải nộp lại số tiền bất hợp pháp thu được từ hành vi này.
Gần đây nhất, Bộ Công an đã phát hiện và ra quyết định khởi tố vụ án hình sự và bắt tạm giam Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty cổ phần Tập đoàn FLC (Tập đoàn FLC) Trịnh Văn Quyết về hành vi thao túng thị trường chứng khoán; che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán.
Nhiều người bị xử lý vì thao túng thị trường chứng khoán
Việc cơ quan quản lý mạnh tay và nghiêm khắc với các hành vi thao túng thị trường chứng khoán sẽ góp phần tăng niềm tin với giới đầu tư, góp phần phát triển thị trường bền vững trong dài hạn.
3. Ảnh hưởng của việc thao túng thị trường đối với nhà đầu tư
Hành vi lan truyền tin đồn thất thiệt, tung tin giả: Có thể kế đến như tung tin đồn xấu về một công ty trên mạng xã hội. Hậu quả là gây ra tiếng xấu bất lợi cho đơn vị phát hành, làm giá cổ phiếu bị giảm.
Hành vi thổi phồng giá cổ phiếu (Pump and dump): Đây là hành vi dùng nhiều tài khoản mua vào một lượng lớn cổ phiếu nhằm đẩy giá lên cao. Khi giá được thổi lên đến mức kỳ vọng thì sẽ bán ra để thu lợi nhuận. Những người nhận hậu quả nhiều nhất là các nhà đầu tư nhỏ lẻ, mới tham gia thị trường hoặc thích đu đỉnh.
Hành vi thực hiện những giao dịch giả tạo (Spoofing the tape): Đây là hành vi đặt lệnh giao dịch chứng khoán lớn tạo ra nhu cầu ảo khiến cho giá cổ phiếu tăng vọt, nhiều nhà đầu tư cũng mua theo. Kẻ thao túng sẽ bán cổ phiếu của mình ra với giá cao sau đó rút lại giao dịch mua. Vậy là có thể bán được cổ phiếu của mình với giá cao và khiến các nhà đầu tư đã mua vào bị lỗ.
Hành vi thao túng chứng khoán gây hậu quả cho công ty phát hành và nhà đầu tư
Hành vi mua và bán cổ phiếu ngay lập tức: Hậu quả của hành vi này khiến giá cổ phiếu tăng hoặc giảm đột ngột, nhiều nhà đầu tư bị ảnh hưởng tâm lý và đu theo gây mất cân bằng thị trường.
Thao túng thị trường chứng khoán Việt Nam bằng hình thức này khá là khó bởi sau khi mua cổ phiếu thì nhà đầu tư phải chờ từ 2 đến 3 ngày sau cổ phiếu mới về tài khoản và nhà đầu tư mới được phép bán. Tuy nhiên, nếu kẻ thực hiện thao túng chứng khoán sử dụng nhiều tài khoản và có sẵn lượng cổ phiếu và lượng tiền nhất định thì hoàn toàn có thể mua bán, thao túng dễ dàng. Giới chuyên môn gọi đây là lướt trong phiên hay lướt sóng T+.
Hy vọng qua bài viết trên các bạn đã hiểu về khái niệm thao túng chứng khoán, các mức phạt đối với loại tội phạm này và nhận diện các hiện tượng thao túng cổ phiếu. Chúc các bạn luôn tỉnh táo, lý trí khi giao dịch và đừng quên theo dõi TOPI mỗi ngày để cập nhật kiến thức đầu tư chứng khoán hữu ích nhé!
