Giao dịch ký quỹ được cho là một loại đòn bẩy tài chính, nếu biết sử dụng một cách thông minh có thể đem lại gấp đôi lợi nhuận. Tuy nhiên, nếu chưa thành thạo cách giao dịch ký quỹ thì nhà đầu tư cần hết sức cẩn thận.
I. Ký quỹ là gì?
Khái niệm ký quỹ dùng để chỉ một biện pháp đảm bảo thực hiện nghĩa vụ có độ an toàn cao, các bên sẽ chọn ngân hàng giữ tài sản (vàng, đá quý, giấy tờ có giá…) và dùng tài sản đó để thanh toán nghĩa vụ cho bên có quyền khi đến thời hạn mà nghĩa vụ không thực hiện được. Hình thức ký quỹ để bảo đảm tài sản được quy định tại Bộ luật Dân sự 2015.
Như vậy, có thể thấy ký quỹ là biện pháp đảm bảo quyền lợi của bên có quyền, phòng ngừa những rủi ro có thể xảy ra khi giao dịch dân sự, chủ yếu là trong các giao dịch đầu tư kinh doanh.
Khái niệm ký quỹ phổ biến cả trong ngành tài chính - ngân hàng
Tiền ký quỹ hoặc tài sản ký quỹ phải là vật chất có sẵn và phong tỏa tại một tổ chức tín dụng.
Giao dịch ký quỹ trong chứng khoán (margin trading) được định nghĩa là nhà đầu tư thế chấp tài sản của mình để vay tiền công ty chứng khoán với mục đích mua chứng khoán. Tài sản thế chấp có thể là tiền, chứng khoán, kim loại quý, đá quý hoặc giấy tờ có giá.
Giao dịch ký quỹ có thể là một công cụ mạnh mẽ để kiếm lợi nhuận, nhưng nó cũng có rủi ro cao. Nhà đầu tư nên chỉ sử dụng giao dịch ký quỹ nếu họ hiểu rủi ro và họ chỉ sử dụng số tiền mà họ có thể để mất.
.jpg)
Ký quỹ là đòn bẩy tài chính giúp gia tăng lợi nhuận
II. Đặc điểm của giao dịch ký quỹ
Khoản vay ký quỹ thường bị giới hạn bởi giá trị tài sản ban đầu mà nhà đầu tư bỏ ra, nghĩa là tỉ lệ ký quỹ ban đầu (IM) là giá trị tối thiểu của tài sản đặt vào trên tổng giá trị giao dịch chứng khoán khách hàng đã đặt mua.
Tổng tài sản là tổng giá trị của tiền mặt và cổ phiếu được dùng làm tài sản thế chấp trên tài khoản ký quỹ. Tài sản thế chấp này phải có sẵn và được phong tỏa tại một tổ chức tín dụng.
Mỗi công ty sẽ quy định mức tiền lãi phải trả cho khoản tiền vay theo hình thức ký quỹ khác nhau, do vậy khi giao dịch theo cách này, nhà đầu tư cần tính đến các khoản phí cũng như lãi suất để đảm bảo có lợi nhuận.
Nhà đầu tư phải trả lãi cho tiền vay ký quỹ
Nếu giá cổ phiếu giảm khiến giá trị tài sản trong tài khoản ký quỹ của khách hàng xuống dưới mức tỉ lệ ký quỹ quy định, công ty chứng khoán sẽ nhắc nhở khách hàng nộp thêm tiền vào tài khoản để đảm bảo an toàn. Nếu khách hàng không nộp thêm tiền, công ty chứng khoán sẽ buộc phải xử lý bằng cách ép bán hoặc tự động bán chứng khoán trong tài khoản của khách hàng.
Chứng khoán được giao dịch ký quỹ là cổ phiếu đã niêm yết trên sang chứng khoán, đăng ký giao dịch và được Sở giao dịch chứng khoán cấp phép. Ngoài ra, chứng khoán được ký quỹ sẽ phải tuân thủ các đặc điểm về:
- Thời gian niêm yết, giao dịch
- Quy mô vốn của doanh nghiệp và kết quả hoạt động kinh doanh của tổ chức phát hành đạt yêu cầu
- Tính thanh khoản và biến động giá thấp.
- Đảm bảo tính minh bạch thông tin.
Để nắm được mã chứng khoán nào được phép giao dịch ký quỹ, nhà đầu tư tham khảo danh sách các mã do Sở giao dịch chứng khoán công bố trên website.
III. Các hình thức giao dịch ký quỹ chứng khoán
Có 3 hình thức ký quỹ là ký quỹ bảo lãnh, ký quỹ L/C và ký quỹ hoạt động.
- Ký quỹ bảo lãnh: Nhà đầu tư thực hiện ký quỹ/phải bảo lãnh để thực hiện các dự án đầu tư được Nhà nước giao đất hoặc cho thuê đất, cho chuyển mục đích sử dụng đất…
Trong quan hệ ký quỹ có 3 chủ thể là bên ký quỹ, bên nhận và ngân hàng
- Ký quỹ L/C (Letter of credit - thư tín dụng): Là thư do ngân hàng trung gian lập ra dựa vào yêu cầu của bên nhập và xuất khẩu nhằm cam kết sẽ thanh toán một phần hoặc toàn bộ số tiền trong giao dịch của hai bên.
- Ký quỹ để được phép kinh doanh một số ngành, nghề như lữ hành nội địa, lữ hành quốc tế; kinh doanh dịch vụ việc làm…
Giao dịch ký quỹ trong chứng khoán có 2 loại là:
- Mua ký quỹ - Long position - mua trước bán sau: Nhà đầu tư mua chứng khoán bằng tiền vay tiền từ công ty chứng khoán và có nghĩa vụ trả nợ, lãi và các chi phí phát sinh từ hoạt động giao dịch trong hợp đồng.
- Bán ký quỹ - Short position - bán trước mua sau: Nhà đầu tư vay chứng khoán của công ty chứng khoán để bán sau đó mua chứng khoán để trả lại.
Giao dịch ký quỹ phải tuân theo quy định của pháp luật
Thủ tục ký quỹ phải được thực hiện theo quy định của pháp luật, bên ký quỹ sẽ gửi một lượng tài sản vào tài khoản phong tỏa tại ngân hàng, bên nhận ký quỹ sẽ được nhận tài sản này nếu đến thời hạn mà bên ký quỹ không thực hiện nghĩa vụ. Ngân hàng có trách nhiệm giữ tài sản ký quỹ và thanh toán cho bên bị thiệt hại bằng tài sản ký quỹ.
IV. Vai trò của giao dịch ký quỹ
Margin trading giúp nhà đầu tư tăng lợi nhuận mà không phải bỏ thêm vốn. Giao dịch ký quỹ giúp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tối đa hóa lợi nhuận do có thể sở hữu số cổ phần nhiều hơn số tiền nhà đầu tư hiện có.
Với lượng tiền có được bằng ký quỹ, nhà đầu tư có thể đa dạng hóa danh mục đầu tư, tham gia các cơ hội đầu tư hấp dẫn hoặc tăng khối lượng nắm giữ cổ phiếu chất lượng mà không cần nộp thêm tiền vào tài khoản.
Quy trình và thủ tục giao dịch ký quỹ cũng được tối giản hóa nên khá tiện lợi. Nhà đầu tư chỉ cần ký hợp đồng giao dịch ký quỹ với công ty chứng khoán là có thể đặt lệnh bằng số tiền được cung cấp theo tỷ lệ ký quỹ được cấp.
V. Các thuật ngữ liên quan tới ký quỹ
Tài khoản ký quỹ
Tài khoản ký quỹ là tài khoản được sử dụng để giao dịch chứng khoán. Khi thực hiện giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư cần có tài khoản ký quỹ tại một thành viên bù trừ. Thành viên bù trừ là tổ chức có chức năng thực hiện bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán.
Tài khoản ký quỹ được sử dụng để lưu giữ tiền và chứng khoán của nhà đầu tư. Khi thực hiện giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư có thể sử dụng tiền trong tài khoản ký quỹ để mua chứng khoán hoặc bán chứng khoán.
Mức ký quỹ là gì?
Mức ký quỹ là tỷ lệ % tối đa nhà đầu tư được vay tiền ký quỹ để mua thêm chứng khoán.
Tiền ký quỹ là gì?
Tiền ký quỹ là vốn mà nhà giao dịch phải bỏ ra để mở một vị thế mới, khoản này không phải chi phí giao dịch mà là vốn bị đóng băng trong thời gian mở lệnh, khi đóng lệnh đó thì tiền sẽ được trả về tài khoản.
VI. Thanh toán tiền ký quỹ là gì?
Nếu bên ký quỹ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ, bên có quyền sẽ được ngân hàng nơi ký quỹ thanh toán, bồi thường thiệt hại do bên có nghĩa vụ gây ra. Tuy nhiên, số tiền ký quỹ sẽ được trừ đi các chi phí dịch vụ.
Nếu nghĩa vụ không được bảo đảm trong việc ký quỹ bị vi phạm thì số tiền ký quỹ sẽ được dùng để thanh toán nghĩa vụ, bồi thường thiệt hại sau khi đã trừ đi các chi phí nếu có.
VII. Ký quỹ phù hợp với nhà đầu tư nào?
Hầu hết các nhà đầu tư chứng khoán dày dạn kinh nghiệm rất thích áp dụng biện pháp ký quỹ và coi như đây là một đòn bẩy tài chính, giúp họ không cần bỏ ra nhiều vốn mà vẫn có thể sở hữu nhiều chứng khoán hơn, khả năng thu lợi nhuận j cũng cao hơn.
Thế nhưng, ngoài kinh nghiệm đầu tư, cách phân tích thị trường, nhà đầu tư sẽ phải thế chấp chứng khoán của mình tại công ty chứng khoán và trả lãi vay, bởi vậy nên ký quỹ sẽ là con dao 3 lưỡi, nếu sử dụng không cẩn thận sẽ phải gánh thiệt hại gấp nhiều lần.
Nhà đầu tư cần hiểu rõ và dự đoán đúng giao dịch mới nên ký quỹ
Để giảm thiểu rủi ro, nhà đầu tư cần nắm rõ các loại phí, phân tích kỹ thị trường và có kế hoạch rõ ràng, cụ thể. Nên hạn chế ký quỹ tối đa (Full margin) để mua những cổ phiếu chưa khẳng định được đà tăng.
Nếu chọn sai cổ phiếu để đầu tư cũng như không nắm bắt cơ hội giao dịch, nhà đầu tư sẽ gánh thiệt hại rất nghiêm trọng.
VIII. Những quy định về quyền và nghĩa vụ của các đối tượng khi thực hiện ký quỹ
3 bên trong giao dịch ký quỹ bao gồm ngân hàng nhận ký quỹ, bên ký quỹ và bên có quyền sẽ phải thực hiện nghĩa vụ và hưởng quyền lợi theo quy định như sau:
Tổ chức tín dụng - nơi nhận ký quỹ
- Có quyền được hưởng phí dịch vụ.
- Được yêu cầu bên có quyền thực hiện đúng thỏa thuận thanh toán nghĩa vụ từ tiền ký quỹ.
- Có nghĩa vụ hoàn trả tiền còn lại cho bên ký quỹ sau khi hoàn thành thanh toán nghĩa vụ và khi chấm dứt ký quỹ.
- Thực hiện nghĩa vụ thanh toán ký quỹ theo yêu cầu của bên có quyền trong phạm vi tiền ký quỹ.
Bên ký quỹ
- Có quyền thỏa thuận với tổ chức tín dụng nơi ký quỹ về điều kiện thanh toán cho bên có quyền.
- Có quyền yêu cầu tổ chức tín dụng nơi ký quỹ hoàn trả tiền ký quỹ còn thừa sau khi hoàn thành nghĩa vụ và chấm dứt yêu cầu ký quỹ.
- Được trả lãi nếu tổ chức tín dụng ký quỹ có quy định.
- Có thể rút bớt hay bổ sung thêm tiền ký quỹ hoặc đưa số tiền ký quỹ này tham gia giao dịch dân sự khác nếu bên có quyền đồng ý.
- Có nghĩa vụ nộp đủ tiền ký quỹ và các quyền khác theo pháp luật quy định.
Các đối tượng trong hoạt động ký quỹ có quyền lợi và nghĩa vụ theo pháp luật
Bên có quyền trong ký quỹ
- Yêu cầu tổ chức tín dụng thanh toán nghĩa vụ đầy đủ trong phạm vi tiền ký quỹ.
- Thực hiện đúng thủ tục theo yêu cầu của tổ chức tín dụng để nhận tiền ký quỹ.
IX. Những lưu ý quan trọng cho nhà đầu tư khi thực hiện ký quỹ
Để giảm thiểu rủi ro trong giao dịch ký quỹ, nhà đầu tư cần nắm rõ các quy định và cơ chế hoạt động của giao dịch ký quỹ, cũng như phải biết tìm hiểu và phân tích kỹ các cổ phiếu được lựa chọn.
Cần có kế hoạch giao dịch và chiến thuật giao dịch rõ ràng, tuân thủ kế hoạch đã đặt ra.
Hạn chế ký quỹ tối đa để mua đối với các cổ phiếu chưa chắc chắn sẽ tăng.
Cần cẩn trọng và có phương án xử lý khi rủi ro xảy ra.
Giao dịch ký quỹ trong chứng khoán là con dao 2 lưỡi, nếu biết dùng một cách khéo léo thì lợi ích đem lại là rất lớn, ngược lại nếu còn non kinh nghiệm, phân tích sai thì hậu quả khá nặng nề. Hy vọng những chia sẻ từ TOPI có thể giúp bạn nhìn nhận rõ hơn về đòn bẩy này và có kế hoạch xây dựng phương án đầu tư phù hợp với mình.
